تبدل تقلیدتبدل تقلید به تغییر تقلید از یک مجتهد به مجتهد دیگر اطلاق می‌شود. در تعریف تقلید، تحریرالوسیله آورده است: «التقلید هو العمل مستنداً الی فتوی فقیه معیّن» یعنی تقلید، عمل کردن به استناد فتوای فقیه معیّن است. فهرست مندرجات۲ - قسم اول عدول ۲.۱ - صورت های مسئله ۲.۲ - حکم صورت اول ۲.۳ - حکم صورت دوم ۲.۴ - حکم صورت سوم ۳ - قسم دوم عدول ۳.۱ - حکم عدول در این قسم ۳.۲ - مساوی بودن دو مجتهد ۴ - قسم سوم عدول ۵ - دیدگاه امام خمینی ۵.۱ - تقلید ابتدایی از میت ۵.۲ - بقا بر تقلید از میت ۵.۳ - عدول از میت به حی ۵.۴ - عدول از حی به حی ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - معنای تبدل تقلیدتبدل تقلید، به معنای عدول مقلد از یک مرجع تقلید به مرجع تقلید دیگر است، چه این عدول از مجتهد حی به مجتهد میت، یا از مجتهد حی به مجتهد حی و یا از مجتهد میت به مجتهد حی باشد. ۲ - قسم اول عدولالف:عدول از مجتهد حی به میت از آن جا که تقلید ابتدایی از میت صحیح نیست منحصر به جایی است که شخصی از مجتهد معینی تقلید می‌کرده و پس از فوت او به مجتهد زنده رجوع می‌کند. ۲.۱ - صورت های مسئلهآن گاه این بحث مطرح می‌شود که آیا بازگشت او به تقلید از میت، صحیح است یا خیر. در این حالت، مسئله سه صورت پیدا می‌کند: ۱ مجتهد حی، از مجتهد میت عالم تر است؛ ۲ مجتهد میت، از مجتهد حی عالم تر است؛ ۳ هر دو، در علم مساوی هستند. ۲.۲ - حکم صورت اولدر صورتی که مجتهد حی، از مجتهد میت عالم تر باشد، عدول از حی به میت صحیح نیست. ۲.۳ - حکم صورت دومدر صورت دوم نیز وظیفه مقلد، بقا بر تقلید از مجتهد میت است و تقلید او از مجتهد حی غیر اعلم، صحیح نیست. ۲.۴ - حکم صورت سومولی در صورت سوم، مقلد مخیر است از هر یک از آن‌ها تقلید کند. ۳ - قسم دوم عدولب:درباره عدول از مجتهد حی به مجتهد حی دیگر نیز سه صورت بالا متصور است: ۳.۱ - حکم عدول در این قسمدر صورتی که مجتهد اول از مجتهد دوم عالم تر باشد، چون تقلید از غیر اعلم جایز نیست، عدول نیز جایز نمی‌باشد. در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد، رجوع به مجتهد دوم واجب است. ۳.۲ - مساوی بودن دو مجتهداما اگر هر دو مجتهد زنده، در علم مساوی باشند، در جواز رجوع و عدم جواز آن اختلاف است. ۴ - قسم سوم عدولج: در مورد عدول از مجتهد میت به مجتهد زنده نیز با توجه به مبانی مختلف در باب جواز یا عدم جواز بقا بر تقلید میت، و لزوم یا عدم لزوم تقلید از مجتهد اعلم، و هم چنین اعلم بودن مجتهد میت یا مجتهد زنده یا مساوی بودن آن‌ها، اقوال مختلفی در کلمات مجتهدان یافت می‌شود. [۶]
دررالفوائد، حایری، عبد الکریم، ص ۷۰۷-۷۱۰.
۵ - دیدگاه امام خمینیامام خمینی در آثار فقهی خویش متعرض حکم صور مختلف عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر شده‌اند. در این میان فرع عدول به حی مساوی در دو نسخه‌ی متفاوت تحریر متعارض است که چنانچه خواهد آمد منجر به استفتاء از حضرت ایشان گردید. ۵.۱ - تقلید ابتدایی از میتدر تحریرالوسیله آمده است: «لا یجوز تقلید المیت ابتداءً.» یعنی: تقلید میّت ابتداءً جایز نیست. بنابراین عدول از مجتهد حی به مجتهد میت در صورتی‌که تقلید ابتدایی بوده و مصداق بقا بر میت نباشد جایز نیست. ۵.۲ - بقا بر تقلید از میتدرباره بقا بر تقلید میت در تحریرالوسیله می‌نویسند: «نعم یجوز البقاء علی تقلیده بعد تحقّقه بالعمل ببعض المسائل مطلقاً، ولو فی المسائل التی لم یعمل بها علی الظاهر.» البته بقا بر تقلید میّت بعد از تحقق آن - به اینکه به بعض مسائل عمل کرده باشد - در تمام مسائل حتی در مسائلی که عمل‌نکرده، ظاهراً جایز است. ۵.۳ - عدول از میت به حیمقلد ضمن اینکه می‌تواند بر تقلید از مجتهد میت ادامه دهد همچنین می‌تواند از مجتهد میتی که از وی تقلید می‌کرده است به مجتهد زنده اعلم (از بقیه مجتهدین زنده) رجوع کند و احتیاط (مستحب) رجوع نمودن به او است. و احتیاط (واجب) آن است که بعد از تقلید از مجتهد زنده، دوباره به میّت رجوع نکند ۵.۴ - عدول از حی به حیعدول از مجتهد زنده پس از تحقق یافتن تقلید، به مجتهد زنده دیگری که با او مساوی است، جایز است و اگر دومی اعلم باشد احتیاط (واجب) آن است که عدول نماید. البته در نسخه دیگر تحریر در خصوص عدول به مجتهد مساوی تعبیر یه «لا یجوز» آمده است. همین امر سبب شده است که به شرح آتی مورد استفتاء واقع شد که حضرت امام «عدول به مساوی جایز نیست علی الاحوط » را تایید فرمودند. ۶ - پانویس۷ - منبع• فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۸۱، برگرفته از مقاله «تبدل تقلید». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. رده‌های این صفحه : اجتهاد و تقلید | اصطلاحات اصولی | اصول فقه | تقلید | دیدگاه های فقهی امام خمینی | فقه
|